آوایی که از محمدرسول الله (ص)در فکر داریم - وبلاگ ویکی

به گزارش وبلاگ ویکی، موسیقی متن و تیتراژ فیلم الرساله یا محمد رسول الله (ص) از آن دسته ملودی هایی است که هرگز از فکر مخاطبان این اثر جاودانه پاک نمی گردد.

به مناسبت سالروز رحلت حضرت محمد (ص) به سراغ موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی الرساله ساخته مصطفی عقاد کارگردان فقید سینما رفتیم که با موسیقی متن موریس ژار بدون تردید در ردیف مهم ترین و ماندگارترین آثار موسیقایی مرتبط با تیتراژها و ملودی هایی است که اکنون تبدیل به مولفه اصلی معرفی این اثر ماندگار در فکر مخاطبان چه در ایران و چه در سایر کشورهای جهان شده است.

بیشتربخوانید

اساساً نگارش و نوشتن درباره معدود فیلم ها و آثار سینمایی که درباره پیغامبران الهی طی ادوار مختلف تاریخ سینما پیش روی مخاطبان نهاده شده، بدون تردید نهاده شدن در چارچوبی است که پرداخت منتقدانه و کارشناسانه به آنها می تواند دربرگیرنده ابعاد گسترده ای در حوزه سینما باشد که قطعاً منتقدان و مدرسان و صاحب نظران این عرصه چه تا به امروز و چه در آینده درباره آن آثار زیادی را در قالب نقد و تحلیل به رشته تحریر در آورده اند. شرایطی که تجربه نگارش و انعکاس آن در حوزه های رسانه ای هم وجود داشته و این آثار سینمایی در ابعاد مختلفش همیشه مورد توجه وبلاگ ویکی و روزنانه نگارانی بوده که دغدغه نگارش و تحلیل در این حوزه را دارند.

یکی از همین آثار سینمایی که به اعتقاد نگارنده، هرگز از فکر دیداری و شنیداری مخاطبان فراموش نمی گردد، فیلم سینمایی الرساله به کارگردانی مصطفی عقاد محصول سال 1976 با آن دوبله فراموش نشدنی برترین های این عرصه است که از هر ابعادی به آن نکاه کنیم نمی توانیم از جاذبه های داستانی و تصویری و موسیقایی و سایر ابعادش به راحتی چشم پوشی کنیم. اثری به غایت ارزشمند و موثر در ارتباط با جهان اسلام که در قالبی هنرمندانه به قدری مورد توجه مخاطبان نهاده شد که بی گمان از آن می توان به عنوان یکی از ارزشمندترین و ماندگارترین پروژه های سینمایی جهانی سینما یاد کرد.

اثری که مخاطبان ایرانی آن را با پیغام و محمد رسول الله می شناسند و در زمره آثاری است که در صدر پرتکرارترین و پرمخاطب ترین آثار روی آنتن پخش شده رسانه ملی نهاده شده و همچنان نیز وقتی بعد از چمدصدمین بار جزو محبوب ترین آثار سینمایی مرتبط با شخصیت والای پیغامبرگرامی اسلام است که مردم از تماشای آن لذت می برند.

فیلم الرساله روایت گر داستان زندگی حضرت محمد (ص) از چهل سالگی تا وفات ایشان را روایت می نماید. اثری که از جمله وقایع رخ داده در زندگی گرانقدر پیغامبر بزرگ الشان اسلام از جمله بعثت، شهادت یاسر و سمیه، گرایش بلال حبشی به اسلام، جنگ بدر، جنگ احد، هجرت مسلمانان از مکه به مدینه، فتح مکه را به تصویر کشیده و در آن بخشی از زندگی شخصیت هایی چون حضرت حمزه، ابوطالب، زید بن حارثه، هند جگرخوار، ابوسفیان، سهل بن عمر، ابولهب و شخصیت های تاریخی دیگر در دوران صدر اسلام پیش روی مخاطبان نهاده شده است.

آنتونی کوئین در نقش حمزه، ایرنه پاپاس در نقش هند، مایکل آن سارا در نقش ابوسفیان، جانی سکا در نقش بلال حبشی، مایکل فورست در نقش خالد، آندره مورل در نقش ابوطالب، گریک هاگون در نقش عمار، دیمین تامس در نقش زید، مارتین بنسون در نقش ابوجهل، رابرت براون در نقش عتبه، روزالی کراچلی در نقش سمیه، برونو بارنابی در نقش امیه، نویل جیسون در نقش جعفر، جان بنت در نقش عبدالله، دونالد برتون در نقش عمرو عاص، ارل کامرون در نقش نجاشی، نیکولاس آمر در نقش سهل، رونالد چنری در نقش مصعب، مایکل گادفری در نقش برا، ای ون سولون در نقش یاسر، وولف موریس در نقش ابولهب، رونالد لی هانت در نقش هراکلیوس، جرارد هلی در نقش شاعر سنان، حبیب عجیلی در نقش ابوحذیفه، پیتر مدرن در نقش مرد بی دست و پا، حسن الجندی در نقش خسرو پرویز، عبدالله العمرانی در نقش عکرمه، الین آیوز کامرون در نقش ام جمیل از جمله هنرمندانی بودند که در نسخه انگلیسی فیلم به عنوان بازیگر حضور داشتند.

البته مصطفی عقاد در یک اقدام جالب توجه دو نسخه از این فیلم را ساخت که نسخه زبان انگلیسی آن در کشورهای اروپایی و آمریکایی و نسخه عرب زبان اثر در کشورهای عرب زبان به نمایش در آمد. جالب تر اینکه بازیگران نسخه عرب زبان فیلم با نسخه انگلیسی اثر متفاوت بودند. شرایطی که قطعاً هر فیلمسازی دست به این کار سخت و سخت نمی زند و حتماً دربرگیرنده ابعاد جالب توجهی است که می تواند در شرایط دیگر مورد توجه قرار گیرد.

اما همان گونه که پیش تر هم به آن اشاره شد، آنچه فیلم سینمایی الرساله را با تمام اما و اگرهایش نسبت به دیگر آثار سینمایی از این دست متمایز می نماید، قطعاً موسیقی متن فیلم به آهنگسازی موریس ژار هنرمند فرانسوی است که مستمعین ایرانی فیلم بدون هیچ شک و تردیدی حین روبرو با نام فیلم، یا شکل و شمایل غرور انگیز آنتونی کوئیین در نقش حمزه را در فکر خود تداعی می نمایند و یا این موسیقی متن و تیتراژ اثر است که تبدیل به یکی از شناسه های مهم فیلم محسوب می گردد. یک اثر فوق ماندگار که انگار خودِ تاریخ است و بیانگر نهایت ارادت و احساسات مذهبی که ما ایرانیان می توانیم نسبت به پیغامبر گرامی اسلام داشته باشیم. گویی موریس ژار کاری نموده که این موسیقی تا انتها جهان برای ما تمامی نداشته باشد. موسیقی که طراوت و تازگی اش هیچ وقت از فکر ما پاک نمی گردد و نخواهد شد.

رعایت هدف مند و دارای چارچوب تم اصلی موسیقی در قالب استفاده از نشانه های موسیقی شرقی، ساختار ارکسترال توانمند، طراحی و خلاقیت مثال زدنی آهنگساز از آنچه در موسیقی فرا گرفته می تواند از مهم ترین مولفه های شاخص آهنگسازی فیلم الرساله باشد که موجب شد در کنار دیگر شاخصه های اثر، موریس ژار را نامزد دریافت جایزه اسکار موسیقی فیلم کند. البته که این آهنگساز فقید موسیقی فیلم خود به تنهایی برنده سه جایزه اسکار برترین موسیقی متن شده که می تواند در نوع خود یک رکورد شکنی هم محسوب گردد. کما اینکه ساخت موسیقی متن فیلم های ماندگار دیگری چون لورنس عربستان - 1962، دکترژیواگو- 1965، گذرگاهی به هند - 1984 و عمر مختار - 1981 خود به تنهایی گواهی برای توانمندی های آهنگسازی چون موریس ژار است که بدون تردید نام و آثارش در تاریخ سینمای جهان پاک نمی گردد.

موریس ژار در 13 سپتامبر 1924 در لیون فرانسه چشم به جهان گگردد و از همان کودکی علاقه خود به موسیقی را نشان داد، به گونه ای که در 28 سالگی اولین موسیقی متن فیلم خود را برای فیلم کوتاه هتل معلولان به کارگردانی ژرژ فرانجی ساخت. وی تا 40 سالگی در فرانسه به کار موسیقی خود و بعلاوه رهبری ارکستر ادامه داد و سپس به آمریکا سفر کرد و در آنجا اقامت گزید. البته سفر ژار به آمریکا سبب شد تا به یکی از مشهورترین آهنگسازان هالیوود تبدیل گردد. موسیقی متنی که ژار برای فیلم ها ساخت، به میزان موفقیت و ماندگاری فیلم ها در تاریخ، ماندگار شد.

بر اساساً آنچه در نوشتارهای رسانه ای پیرامون بعضی نکات فنی موسیقی فیلم الرساله منتشر شده، موریس ژار پارت نویسی موسیقی فیلم محمد رسول الله (ص) را بر اساس تلفیق مقام های همایون و بیات اصفهانی ایرانی که همان حجاز عربی است، نوشت و موسیقی را بر پایه همین دو مقام خلق کرد. مقام حجاز عربی شباهت زیادی به گام مینور هارمونیک دارد، گامی که در آن فاصله میان درجه هفتم و هشتم که به صورت طبیعی یک درجه است را نیم پرده بالا می بریم تا به نت سانسیبل (نیم پرده شدن فاصله درجات هفتم و هشتم) برسیم.

ژار چنان به موسیقی علاقه داشت که زمینه رشد و پرورش موسیقی را در دل پسرش، ژان میشل ژار بنیان گذاشت به طوری که در ساخت موسیقی فیلم محمد رسول الله (ص) با یکدیگر همکار شدند. وی با توجه به اینکه فردی غیر مسلمان بود اما به شدت تاثیرگذار صحنه های حساس فیلم را موسیقایی کرد، علت این هم سفر شش ماهه او به صحراهای لیبی برای گرفتن الهام از طبیعت بود. ژار برای دریافت کدهای طبیعی به صحرا رفت و ماه ها در آنجا به کنکاو موسیقایی طبیعی پرداخت و حاصل شش ماه ریاضت این پدر و پسر به خلق اثری مذهبی و ماندگار که در دل های میلیون ها مسلمان جهان جای دارد، منجر شد.

موریس ژار بدون تردید آهنگسازی تکرار نشدنی در تاریخ سینمای جهان است که به واسطه توانمندی های او در حوزه آهنگسازی و بعلاوه پژوهش های فراوانی که در حوزه های مختلف موسیقی ملل انجام می داد، از خود هنرمندی به جامعه موسیقی و سینما معرفی نموده بود که موسیقی اش سرشار از تفکر، خلاقیت و پژوهشی بود که به هیچ عنوان مخاطب نمی تواند از موسیقی آثارش به راحتی عبور کند. او در یک ساختار قدرتمند سینمایی چون الرساله بود که فکر خلاق خود در آهنگسازی را آنچنان در خدمت اثر گذاشت که حتی در بسیاری از موارد برای فکر مخاطب ایرانی جلوتر از تصویر و سایر مولفه های ارزشمند فیلم جلوتر بود. موریس ژار یک مهندس تمام عیار برای موسیقی فیلم هایش بود که باعث شد در دوران حیاتش برای بیش از 150 اثر سینمایی موسیقی بسازد.

این هنرمند پیشگام انتها در سن هشت و چهار سالگی بعد از مدت ها مبارزه با بیماری سرطان از جهان رفت.

به هر ترتیب همان گونه که اشاره شد موسیقی متن و تیتراژ فیلم سینمایی الرساله قطعاً یکی از پیشروترین موسیقی فیلم های زمان خود بود که همچنان نیز می تواند به عنوان یک اثر مولف و آموزنده مورد توجه آهنگسازان علاقه مند این حوزه قرار گیرد. شرایطی که دربرگیرنده رعایت شاخصه ها و ابعادی از موسیقی است که بی تردید در مدت زمان کوتاه نمی تواند در یک آهنگساز تبلور پیدا کند. اینها مولفه هایی سخت و به غایت پژوهشگرانه است که توانسته این چنین در تاریخ جای بماند.

منبع: مهر

وبلاگ ویکی وب گردی وبگردی